منو
بستن

امروز ۱۶ / ۰۲ / ۱۴۰۳ خورشیدی

جشن ها، آداب و مراسمات مردم آمل

جشن ها، آداب و مراسمات مردم آمل

از نظر شعر، ادب، فرهنگ، هنر، خطاطی، تاریخ، سیاست، فقه، تفسیر و فلسفه مشاهیر زیادی از این شهر برخاسته‌اند. آمل از فرهنگ و تمدن بسیار کهن و اصیل آریایی برخوردار است و به دلیل داشتن این تمدن باستانی و دیرینه مراسم‌های باستانی و به دلیل علاقه به دین و مذهب مراسم مذهبی بس با شکوهی در این دیار کهن برگزار می‌گردد، پس از گرویدن مردم آن به اسلام، برخی از مراسم باستانی بسته به فرهنگ مردمان مختلف مازندرانی با آداب اسلامی در آمیخته و بنا بر این شیوه اجرای آن در هر روستا با روستای دیگر متفاوت است.

تیرگان: تیرماسیزه شو یا تیرگان یکی از جشن‌های ایرانی در روز تیر از ماه تیر برابر با سیزدهم تیرماه است. عده‌ای این جشن را در روزهای دیگر و از جمله در دهم تیر برگزار می‌کنند که به اعتقاد استادان ایران‌شناس نادرست است. جشن همه ساله در کوه دماوند آمل انجام می‌شود و همه ساله توسط زرتشتیان ایران در بیشتر شهرهای جهان و ایران نیز برگزار می‌شود.
این جشن در آمل و در پای قله ی دماوند (شهر رِینه) برگزار می شود، تیرگان در گرامی داشت تیشتر (ستارهٔ باران‌آور در فرهنگ ایرانی) است و بنا به سنت در روز تیر (روز سیزدهم) از ماه تیر انجام می‌پذیرد. در تواریخ سنتی تیرگان روز کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز البرز است. تیرگان در اصل جشن انقلاب تابستانی در اول تیرماه بوده‌ است. البته تعطیل نبودن این روز در ایران گاه باعث می‌شود تا در نزدیکترین روز تعطیل این جشن برگزار شود.

وَرفِ چال: از آیین‌های قابل توجه و در عین حال منحصر به فرد مازندران که مراسمی ملی هم به شمار می‌رود در ارتباط با آب، مراسم وَرفِ چال روستای اسک واقع در جاده هراز است. این رسم قدیمی و باستانی بسیار جالب، در یکی از روزهای جمعه در فاصله اول تا پانزدهم اردیبهشت ماه هر سال و زمانی که آخرین برف‌های زمستانی منطقه در حال ذوب شدن است، انجام می‌شود. زمان اجرای این مراسم قبلا از طرف بزرگان محل که وظیفه هدایت و راهنمایی مردم و جوانان را دارند به اطلاع عموم می‌رسد. در روز مشخص، کلیه مردان محل برای انجام مراسم ورف چال واقع در دامنه کوه دماوند پس از صرف صبحانه، با برداشتن غذای ظهر و بساط و میوه و چای از روستا خارج می‌شوند. طبق رسم، صبح زود تمام مردان باید از روستا خارج شوند و دیگر حق بازگشت به خانه را ندارند. با خروج مردان، تمام امور روستا در این روز در دست زن‌های محل است. زنان با اجتماع در مساجد و نقاط عمومی روستا، به اجرای برنامه‌هایی مانند: عروس و داماد، شاه و وزیربازی، سنگ بازی و سایر بازی ها و سرگرمی‌های محلی می‌پردازند و از ورود هر مردی به داخل روستا جلوگیری می‌کنند. درصورتی که مردی به تذکر و اخطار زنان توجه نکند و داخل روستا شود به شدت با چوب زنان تنبیه می‌شود. مردان روستا نیز پس از رسیدن به محل ورف چال، اقدام به جداکردن قطعات برف از کوه می‌کنند و هرکس به اندازه توانش مقداری از آخرین برف زمستانی را داخل چاه بزرگی می‌ریزد. به اعتقاد اهالی روستای اَسک، این چاه را شخصی به نام سیدحسن ولی حفر کرده و مقبره او در روستای نیاک، محل زیارت اهالی منطقه‌ است.با پُر شدن چاه از برف و پوشاندن درِ آن، مردان به صرف ناهار، چای و میوه در اطراف چاه می‌پردازند. در پایان مراسم، مردان روستا پس از نماز، دعا و شکر الهی، به روستا بر می گردند. مراسم ورف چال یا به فارسی چاه برف، ریشه در مبارزه با کم آبی برای مسافران و دام‌ها در فصل تابستان دارد. از آنجایی که این منطقه در گذشته یکی از مناطق دامداری محسوب می‌شد، دامدارها برای تامین آب مورد نیاز دام‌ها و نیز اهالی در فصل تابستان که برف‌های روی کوه آب می‌شد اقدام به ذخیره کردن برف در این چاه می‌کردند تا در موقع کم آبی، آب مورد نیاز خود و دام‌ها را تامین کنند. امروزه منطقه اسک اهمیت گذشته خود از نظر پرورش دام را از دست داده‌ است ولی اجرای این سنت قدیمی همچنان توسط اهالی روستا با شور و شوق انجام می‌شود.
همانطور که گفته شد این جشن سنتی در روستای اسک لاریجان برگزار می شود، و آیین سنتی ۶۰۰ ساله ای است که این آیین ریشه ای تاریخی دارد و پیشینه آن به دوره آل بویه در طبرستان باز می‌گردد. ورف چال واژه مازندرانی و به معنای چاهی است که اهالی روستای ‘اسک’ لاریجان هر ساله در یکی از روزهای ماه اردیبهشت حفر کرده و داخل آن را پُر از برف می کنند. یکی دیگر از برنامه هایی که در این روز در ارتباط با مراسم ورف چال برگزار می شود، اجرای برنامه زن شاهی است. این مراسم سالهاست با حضور اقشار مختلف مردم آمل و هموطنان زیادی که از سراسر کشور برای تماشای این آئین سنتی به منطقه سفر می کنند برگزار شود. آیین سنتی وَرفِ چال هر ساله در یکی از روزهای جمعه نیمه نخست اردیبهشت ماه برگزار می شود تا علاقه مندان فرصت شرکت در آن را داشته باشند.

کُشتی لوچو: کُشتی لوچو از کُشتی های پهلوانی، سنتی و محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می شد. امروزه در بعضی از نقاط استان این کشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت کار روستاییان، انجام می شود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز کشتی لوچو برگزار می شود و جایزه برنده یک رأس گاو است که توسط اهالی خریداری می شود. برای مسابقه دو نفر از کشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می شوند در این کشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می شود. کشتی گیری که در این دو هفته تمامی حریفان را شکست دهد، برنده مسابقه‌ است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دُهُل نیز نواخته می شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد.
همه ساله، مردم زیادی همزمان با ۲۶ عیدماه تبری (۲۸ تیرماه خورشیدی) در آیینی با تهیهٔ انواع غذا و خوراکی‌های محلّی، در مزار اهل قبور به شادمانی و سرور می‌پردازند. در حین برگزاری این جشن، مسابقات کشتی سنتّی لوچو هم برای شناسایی پهلوان‌ترین فرد منطقه، اجرا می‌شود.

ماه در مه (مادِرمه یا مارمه): هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می نشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل می خواند منتظر تحویل و آغاز سال نو می شوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند اینترنت، رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می داشتند. بعد از این که سال نو می شد، کسی (معمولا بچه‌ها) که به عنوان مادِرمِه (مارمه) انتخاب شده با مجمعی که در آن قرآن، آیینه، آب، سبزه و شاخه های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می شود، چهارگوشه اتاق‌ها را آب می پاشد، قرآن را کنار سفره هفت سین می گذارد و شاخه های تازه سبز شده و دارای شکوفه (معمولا از درخت گوجه سبز – هَلی تی تی) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می گذارد. در این روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با ماهی درست می کند. علاوه بر آن بعضی هم غذایی به عنوان خیرات برای اموات می برند و بین مردم پخش می کنند.

چلیک مارکا: یک بازی بومی و محلی آمل محسوب می شود که در آن بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند. برای بازی دو تکه چوب یا چلیک و چوب بزرگ یا مارکا نیاز دارند. ابتدا گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار می دهند سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک می زنند و آن را به طرف بالا پرت می کنند. چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده می شود افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.

علم گردانی و نخل گردانی: علم گردانی و نخل گردانی از قدیمی ترین سنت ایرانی و مازندران است که همه ساله در تمامی مناطق مازندران و با شکوه خاصی بین طوایف آمل انجام می‌شود.

نوروزخوانی: نوروزخوانان معمولا پانزده روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند و با خواندن اشعاری با موضوع بهار و نوروز و سرسبزی طبیعت و همچنین در مدح امامان و ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به آنها مژده می‌دهند. نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می‌خواند، یک نفر ساز می‌زند و نفر دیگر که به آن کوله کش (بار کش) می گویند به در خانه‌های مردم می‌روند و می خواند:

باد بهارون بِمو (بیمو)/ نوروز سلطون بِمو/ مژده هادین به دوستان/ گُل به گُلستون بِمو/ بهار آمد بهار آمد خوش آمد/ علی با ذولفقار آمد خوش آمد/ نوروزتان نوروز دیگر/ شما را سال نو باشد مبارک

صاحب خانه ها نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ، نخود و کشمش از نوروزخوانان پذیرایی می‌کند.

دیگر مراسم ها: از دیگر مراسمات می‌توان به خرج دادن امام حسین، سفره ابوالفضل، شب نشینی‌ها، مراسم دندان سری، ولیمه و… اشاره کرد.

دیدگاه

تمامی حقوق متعلق به "آمل توریسم" می باشد ©

طراحی شده توسط لیمو تم