پارک ملی لار؛ جلوه ای از بهشت در همسایگی پایتخت است.
در میان دشت‌های پهناور ایران، دشت لار بهترین مکان برای تماشا و عکاسی از بلندای باشکوه بام ایران یعنی قله ی دماوند است که پذیرای گل‌های زیبا و چشمه‌ساران بسیار است. در اواخر بهار گل‌های شقایق، چادری سرخ و آتشین بر سر دشت ایجاد می‌کند و جلو‌ه‌ای از بهشت را به تصویر می‌کشند.
منطقه حفاظت شده لار یا بهتر است گفته شود “پارک ملی لار” در منطقه‌ای در فاصله ۷۰ کیلومتری شرق شهر تهران قرار دارد. منطقه‌ای دنج که از دره‌ای در حاشیه جنوب غربی تا شمال شرقی کوه دماوند تشکیل شده است. این منطقه جزو تقسیمات استان مازندران و شهرستان آمل به حساب آمده و از دیرباز به سبب خوش آب و هوایی محل، اردوگاه‌های پادشاهان در فصل گرما بوده است.
پارک ملی لار نمونه‌ای شاخص از زیستگاه های کوهستانی به شمار می‌آید که در سال ۱۳۵۴ به پارک ملی تبدیل شد و از سال ۱۳۶۱ طبق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست به‌عنوان منطقه حفاظت شده اداره می‌شود و از سال ۱۳۷۰ بعضی از مناطق آن برای شکار و تیراندازی ممنوع اعلام شد. دریاچه ۲۰ کیلومتری لار یکی از مراکز تفریحی این منطقه است.
موقعیت و جغرافیای پارک ملی لار بر روی نقشه:
منطقه حفاظت شده لار بین استان‌های تهران و مازندران و در موقعیت N۳۵۵۴ عرض شمالی و E۵۱۳۳ طول شرقی واقع شده است. مساحت آن در حدود ۳۱۰۰۰ هکتار است. منطقه لار با وسعتی حدود ۷۳۵۰۰ هکتار در دامنه جنوبی رشته کوه‌های البرز قرار دارد.
این دره در ۷۰ کیلومتری شمال‌شرقی تهران واقع شده است و از قسمت شمال به کوه‌های نور، از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر، از قسمت جنوب به لواسانات و از قسمت شرق به کوه دماوند و پلور محدود می‌شود.
مسیرهای دسترسی: از سمت تهران و با ورود به جاده هراز از انتهای بزرگراه بابایی و عبور از شهرهای رودهن و بومهن و سپس گذر از گردنه امامزاده هاشم، مسیر سرپایینی شده و با طی چند پیچ و ۲-۳ کیلومتر منظره بی‌نظیری از کوه دماوند را مشاهده خواهید کرد که توصیه می‌شود پیش از رسیدن به ساختمان راهداری توقفی کرده و عکسی یادگاری با این غول سپید داشته باشید. کمتر از ۱۰ دقیقه بعد به پلور خواهید رسید. دقت کنید که تابلو چشم‌گیری وجود ندارد و بهتر است که دنبال مجسمه طلایی کوهنورد در سمت چپ خود بگردید و از همانجا به جاده فرعی وارد شوید. بهرحال باید جاده آسفالته و پُر پیچ و خم را ادامه دهید و همه جا از فرعی‌های سمت راست یا چپ بپرهیزید، در کمتر از یک ربع به محیط‌بانی سد لار خواهید رسید.
- از جاده آبعلی (تهران به سمت آمل) در داخل شهر پلور منشعب می‌شود. این مسیر از سه راهی پلور تا پست ورودی پاسگاه محیط بانی دلیچای (ورودی شرقی پارک ملی لار) امتداد یافته و دسترسی به پارک ملی لار را از طریق جاده آسفالته ممکن می‌سازد.
- مسیر گرمابدر: این مسیر را با ماشین شخصی تا فشم، روستای گرمابدر می‌توان طی کرد. این مسیر به غرب پارک ملی لار دسترسی دارد و بیشتر مورد استفاده دامداران بومی و عشایر قرار می‌گرفته است. عبور از این مسیر نیاز به اخذ مجوز از پاسگاه شکاربانی گرمابدر دارد.
- مسیر افجه: این مسیر کاملا نیاز به کوهنوردی دارد. لواسان – افجه – دشت هویج – به سمت فله پرسون – از روی گردنه به سمت دشت لار که حدودا نزدیک امامزاده پنج تن به رودخانه لار خواهید رسید.
در ادامه مسیرهای کوهستانی دیگری نیز وجود دارد که همراه با کوهنوردی هستند.
نکته:در فصل بهار پیش از ۱۵ خرداد امکان عبور با خودرو شخصی از محیط‌بانی وجود ندارد (به علت فصل زاد و ولد حیوانات)، لذا در صورتی که تمایل به ورود به منطقه را دارید باید حداقل ۲ کیلومتر را پیاده بپیمایید تا به ترتیب به اولین نقطه دسترسی به آب سد و پس از ۵ کیلومتر به روخانه دلیچای و حدود ۱۰ کیلومتر به رودخانه سفید آب و ۲۰ کیلومتر به پست تفرجگاهی انتهای سد برسید.
شرایط اقلیمی: این پارک از دو اقلیم ارتفاعات فوقانی و مرطوب و سرد تشکیل شده است که بارش زیادی را به صورت برف ایجاد می‌کند و به دلیل آنکه دارای ویژگی‌های خاص و گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری است، تحت حفاظت قرار گرفته است. وجود ماهی قزل‌آلای خال قرمز، از نادرترین گونه‌های آبزی جهان، اهمیت این مجموعه را دو چندان کرده است. این پارک دارای چشم‌اندازهای بسیار زیبایی است. چشمه‌ها و رودخانه‌های پر آب زیستگاه‌های امن در دو سوی این دره زیبا طراوت و جذابیت آن را دوچندان کرده است.
حیات وحش و گونه‌های جانوری: دشت لار به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و رودخانه‌های متعدد و پوشش گیاهی انبوه دارای تنوع جانوری فراوانی است و تقریبا تمامی جانداران و گیاهان منطقه البرز مرکزی در این پارک وجود دارند.
از لحاظ حیات وحش جانوری به دلیل موقعیت ویژه کوهستانی و آبی دارای گونه‌های متفاوتی است. پرندگان این منطقه جمعا یکصد گونه و شامل کبک، عقاب، سارگپه، درنا، فلامینگو، دلیجه، کبک دری و… است. عقاب طلایی، گونه‌ای بی‌همتاست که در همه جای ایران دیده نمی شود، درست است که زیستگاه اصلی عقاب طلایی در ایران، پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده ارسباران است، در ارتفاعات کوهستانی رشته کوه های البرز، بویژه پارک ملی لار، یافت می شود. تنها در این حوزه از شمال ایران زیست می‌کند و بومی این منطقه است.
پستانداران این منطقه شامل کَل و بُز، قوچ، خرگوش، سمور، میش البرز مرکزی، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ، روباه، گراز و گربه وحشی و… است. در این دره به علت داشتن زیستگاه امن و مناسب، پستاندارانی چون کل و بز رشد خوبی در این سال‌ها داشته‌اند.
افعی، افعی دماوندی، افعی البرزی، مار، مارمولک، بزمجه، لاک پشت و قورباغه از انواع دوزیستان و خزندگان منطقه است.
ماهی قزل آلای خال قرمز یکی از نادرترین گونه‌های قزل آلا، در این منطقه یافت می‌شود. قزل‌آلای خال‌قرمز (Salmo trutta fario) نام گونه‌ای ماهی است. این ماهی را در برخی کشورها «قزل‌آلای قهوه‌ای» می‌نامند. این ماهی در آب شیرین و رودخانه و دریاچه تغذیه می‌کند و در فصل پاییز برای تخم‌ریزی عکس جریان آب را در پیش گرفته و به سمت سرچشمه‌های رودخانه رهسپار می‌شود. قزل‌آلا اصولا یک ماهی شکارچی و پراشتها است. این ماهی از خانواده آزادماهیان بوده و نسبت به تغییرات دما و مواد غذایی حساسیت خاصی از خود نشان می‌دهد و هنگامی که پناهگاه مناسبی برای خود دید به راحتی آنجا را از دست نمی‌دهد و از نوع رنگین کمان باهوش‌تر است، همچنین به خاطر شرایط زیستی‌شان به صورت پرورشی نیستند و از دست انسان غذا نمی‌خورند به همبن علت کمیابند. ماهیان جوان برعکس ماهی‌های مسن در سطح آب بیشتر یافت می‌شوند، ماهی ماده در سه سالگی و ماهی نر در دو سالگی به سن بلوغ می‌رسند.
ماهی قزل آلای خال‌قرمز از گونه‌های حمایت شده کشور محسوب می‌شود و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت IUCN در طبقه در آستانه انقراض (EN) قرار دارد.
پارک ملی لار به‌عنوان یکی از معدود زیستگاه‌ها و در واقع مهم‌ترین زیستگاه این گونه ارزشمند در ایران به شمار می‌رود و این حیث از اهمیت زیادی برخوردار است. قزل‌آلای خال قرمز از ارس تا نزدیکی اترک در رودخانه‌های جاجرود، کرج و حوضه ارومیه نیز وجود دارد.
ماهی قزل‌آلای خال قرمز، دو فرم ساکن و مهاجر دارد که فرم مهاجر این ماهی پیش از این به جای دریاچه لار به دریای خزر مهاجرت می‌کرده است، اما در حال حاضر با توجه به ایجاد سد، به دریاچه لار می‌رود.
گونه‌های گیاهی: مجموعا در منطقه حدود ۴۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده است که به ۴۸ تیره تعلق دارند. از این تعداد قریب به ۳۳۸ گونه گیاهان دائمی و چند ساله هستند. از گونه های گیاهی موجود قریب به ۳۵ گونه آن انحصاری ایران است.
جذابیت این منطقه به پوشش گیاهی متنوع و جالب آن است. شماری از گیاهان این دشت خوراکی و دارویی است که طرفداران زیادی دارند. گون و خرگوشک و آویشن (اوشم) و شنگ، لواش، سیرک (تلم)، پیازک، قارچ وحشی، کاسنی، گلپر (الرگ)، شیرین بیان، باریجه، چای کوهی، بارهنگ و والک نمونه‌هایی از گیاهان دشت لار و بلندی‌های آن است. زنبق وحشی بنفش و ارغوانی، مرغک و گل زرد و شقایق دشت لار را در بهار رنگارنگ کرده و زیبایی آن دو چندان می‌شود.
از این منطقه به علت وجود پوشش گیاهی مرتعی و همچنین تنوع زیاد گیاهان و گل‌ها برای زنبورداری نیز استفاده می‌شود که این کار از اوایل خرداد شروع و تا اواخر شهریور همان سال ادامه دارد. از این منطقه به علت وجود ارزش‌ها و جاذبه‌های طبیعی و چشم‌اندازهای زیبا به‌عنوان یک منطقه اکوتوریستی و تحقیقاتی و جهت پژوهش و آموزش نیز استفاده می‌شود که به علت وجود تنوع بسیار در میان گونه‌های گیاهی و جانوری مورد توجه مردم و دوستداران طبیعت قرار گرفته است.
رودخانه‌های دشت لار: رود دیو آسیاب، رود لار، رود سفیدآب، رود الرم، رود ورا رود، چهل بره، آب سیاه چال، آب امام پهنک از رودخانه‌های این منطقه سر سبز هستند که همگی به سمت سد لار سرازیر می‌شوند و بخشی از آب کلانشهر تهران را نیز تأمین می‌کنند.
کوه‌های دشت لار: در دور تا دور دشت لار کوه‌های سر به فلک کشیده وجود دارد که عبارتند از کوه دماوند، کوه دیو آسیاب، کوه یخ کمر، کوه گل زرد، کوه پهنک، کوه زرشکی، کوه کمردشت، کوه نمک کوسر، کوه سیاه چال، کوه آرو، کوه اسب کلک، کوه کافر راه و در آخر کوه کبود.
ماهیگیری پارک ملی لار: دوستداران ورزش ماهیگیری هر هفته برای صیدماهی به این دره می آیند. فصل مجاز صید ماهی معمولاً از اول خردادماه هر سال آغاز و تا شهریور ادامه می یابد. دوستداران این ورزش با کسب پروانه ویژه صید روزانه که در واحدهای محیط زیست قوشخانه، پلور و دلیچای صادر می شود، می توانند به صید ماهی بپردازند. اولین مسابقه ماهیگیری بعد از انقلاب در سال ۷۰ در دریاچه سد لار برپا شد و از سال ۷۳ همه ساله این مسابقات برگزار شده است.
سد لار: سد لار یکی از سدهای خاکی تأمین کننده آب آشامیدنی تهران و تأمین‌‌کننده آب مورد نیاز آبیاری‌های کشاورزی منطقه است. این سد در ۷۵ کیلومتری شمال‌شرق تهران و در ۱۰۰ کیلومتری شهر آمل قرار دارد. این سد در مرز استان مازندران و تهران واقع است و جزو پارک ملی لار نیست و در استان مازندران قرار دارد. دریاچه سد لار به دلیل نزدیکی به کوه دماوند و واقع بودن در منطقه دشت لار به یکی از گردشگاه‌های اطراف تهران تبدیل شده است که در سال‌های اخیر به‌عنوان مراکز پرورش ماهی قزل آلا و ماهیگیری و همچنین ورزش‌های چون اسکی روی آب از آن استفاده می‌شود.
سر شاخه اصلی تغذیه کننده دریاچه سد لار عبارتند از:
- قزل‌دره: با چهار شاخه فرعی کمردشت، آلارم، خشک رود، سیاه‌پلاس با توجه به دوره یخ بندان حدودا ۶ ماهه (از آبان تا فروردین) و برودت زیاد منطقه تا منهای ۳۷ درجه سانتی‌گراد دستگاه‌ها قادر به ثبت تغییرات سطح آب در طول دوره نیستند (ارتفاع ایستگاه ۲۴۹۵ متر و حداکثر ارتفاع آب دریا ۲۵۳۱ متر است به همین علت گاهی زیر آب می‌رود)
- سفید آب یا آب سفید: از ضلع جنوبی کوه‌های نور سرچشمه می‌گیرد و دبی آن در اوایل پاییز به ۳۰۰ لیتر در ثانیه می‌رسد که لایه‌ای از آهک بستر و کنار رودخانه را می‌پوشاند حداکثر دبی در زمان سیلاب ۱۵ متر بر ثانیه است و رتبه آخر را نسبت به دو شاخه دیگر دارد (ایستگاه سفید آب سال ۶۳ تاسیس شد ارتفاع آن ۲۵۶۰ متر).
- دلیچای که از قله دماوند و والا رود سرچشمه می‌گیرد بستر آن سنگی و سیلاب‌های آن با تاخیر ۱۵ تا ۳۰ روزه نسبت به حوزه‌های دیگر شروع می‌شود (ذوب برف‌های قله علت آن است). دسترسی به این ایستگاه از سایر ایستگاه‌ها آسان‌تر و نزدیک‌تر است (ارتفاع ۲۵۳۰).
وضعیت عمومی اقتصادی و اجتماعی: محدوده پارک ملی لار فاقد نقاط مسکونی دائمی (شهر و روستا) بوده و در حاشیه و حریم آن نیز نقاط شهری و روستایی وجود ندارد، اما این یکی از زیست‌بوم‌های مهم عشایری است که عشایر دوره ییلاقی خود را در آن سپری می‌کنند. بهره‌برداران شامل دو گروه عمده هستند. گروه اول ارگان‌های دولتی و گروه دوم نیز بخش خصوصی یعنی عشایر یا دامداران کوچنده و زنبورداران هستند.
تهدیدات منطقه: ورود ۲ تا ۳ برابر دام مازاد به مراتع پارک ملی و منطقه شکار ممنوع لار فشار بسیار زیادی را به توان احیا و تجدیدپذیری گونه‌های مرتعی و همچنین سلب امنیت روانی حیات‌وحش وارد ساخته است.
در مواردی ساخت و سازهای غیر مجاز و فنس‌کشی‌های صورت گرفته توسط عشایر پیرامون اراضی مستثنیات از دیگر تعارضات موجود در منطقه است.
نکته: خواننده‌های عزیز توجه کنید که دلیل خوبی وجود داشته که دشت لار به عنوان پارک ملی معرفی شده است. در حفظ این میراث سرزمین‌مان بکوشید.
نکات لازم در سفر به دشت لار:
- آب آشامیدنی در منطقه موجود نیست، باید همراه خود آب به همراه داشته باشید.
- امکان دسترسی به موبایل وجود ندارد.
- تابش آفتاب در این منطقه شدید است و سایه طبیعی (درخت) نیز وجود ندارد.
- در این منطقه مارهای سمی و خطرناکی زندگی می‌کنند (استفاده از گتر می‌تواند تا حدی از میزان خطر بکاهد).
- این محل دارای انواع گونه‌های جانوری و گیاهی است که لازمه حضور در این منطقه رعایت موازین محیط زیستی است.
جاذبه‌های گردشگری پیرامون دشت لار:
- امامزاده هاشم؛ آدرس: جاده هراز ۷ کیلومتر بعد از آبعلی.
- آبگرم لاریجان؛ آدرس: جاده هراز ۷۲ کیلومتری آمل، روستای لاریجان.
- غار و آبگرم اسک؛ آدرس: ۱۳ کیلومتری پلور (راه شنی).
برچسب ها